5 stycznia 2017 roku w wieku 96 lat zmarł generał Janusz Brochwicz-Lewiński, ps. „Gryf”.
Urodził się w 1920 roku w Wołkowysku na Grodzieńszczyźnie, w rodzinie o tradycjach wojskowych. Po ukończeniu liceum - w 1928 roku - rozpoczął służbę wojskową. Jako kapral podchorąży walczył w kampanii wrześniowej. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do sowieckiej niewoli, z której zbiegł. Od 1940 roku działał w konspiracyjnym Związku Walki Zbrojnej, a następnie w Armii Krajowej. Do 1942 roku pracował w Puławach jako pracownik administracyjny, jednocześnie prowadząc działania wywiadowcze. Zdekonspirowany przedostał się do Lublina, by przez kolejne dwa lata dowodzić oddziałem powstańczym. W marcu 1944 został skierowany do Warszawy, gdzie został włączony do I plutonu kompanii „Pegaz”, zajmującej się dywersją – kompanię w maju przemianowano na „Parasol”. W lipcu 1944 roku dowodził akcją na aptekę Wendego przy Krakowskim Przedmieściu, która pozwoliła zdobyć lekarstwa, środki znieczulające i narzędzia chirurgiczne potrzebne jednostkom sanitarnym Kedywu KG AK.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego walczył na Woli. Wsławił się obroną Pałacyku Michla i kompleksu Getreide Industrie-Werke z młynem i fabryką makaronu. Ranny w szczękę 8 sierpnia podczas walk na Cmentarzu Ewangelickim został ewakuowany do Szpitala Jana Bożego na Starym Mieście, a później kanałami na południe Śródmieścia. Po kapitulacji powstania trafił do obozu przejściowego w Lamsdorf (Łambinowicach), a później do obozu jenieckiego Murnau, skąd po wyzwoleniu przez Amerykanów i wyleczeniu ran dostał się do Wielkiej Brytanii. Służył m.in. w gwardii króla Jerzego VI, pracował też w wywiadzie na terenie Palestyny i Sudanu.
Po odejściu z armii brytyjskiej był kwatermistrzem i oficerem administracyjnym w angielskich szkołach wojskowych. Po przejściu na emeryturę w 1985 roku zajmował się dorywczo tłumaczeniami w ambasadzie brytyjskiej w Bonn i konsulacie brytyjskim w Kolonii. Do Polski wrócił na stałe w 2002 roku.
31 lipca 2004 ówczesny Komendant Straży Miejskiej m. st. Warszawy Witold Marczuk przyznał majorowi Januszowi Brochwicz-Lewińskiemu Honorową Odznakę Straży Miejskiej, a trzy lata później Rada Miasta nadała mu tytuł Honorowego Obywatela.
W kwietniu 2008 roku prezydent Lech Kaczyński awansował go do stopnia generała brygady. Od 2009 do 2014 roku generał zasiadał w kapitule Orderu Virtuti Militari, a następnie był członkiem Komitetu Honorowego Fundacji „Łączka”, opiekującej się Kwaterą na Łączce.
We wstępie do wydanej staraniem Straży Miejskiej w 2006 roku rozmowie z Januszem Brochwicz-Lewińskim „Robiłem swoją robotę” jej autorzy, Tomasz Szczepański i Hubert Dzierzęcki, napisali:
- „Gryf” jest przykładem, że jakaś część pokolenia Kolumbów nigdy się nie poddała. Być może dzięki takim jak On istniejemy jako Polacy.
Dziękujemy, Panie Generale!
Niedługo przed śmiercią generał Brochwicz-Lewiński na ręce komendanta Straży Miejskiej przesłał życzenia świąteczne.
